نگاهی دیگر به کاربرد رنگ در فرهنگ و هنر: بازسازی و تعیین ترکیبات شیمیایی لعاب های رنگی کاشی‌های دوره صفویه

ترمیم و بازسازی ابنیه تاریخی و آثار باستانی که در گذر تاریخ، دچار تخریب و فرسایش می‌شوند، بسیار حایز اهمیت است. در بسیاری از مرمت ها تنها به بازسازی شکل هندسی و جنبه های بصری توجه می شود اما همانندسازی مواد و رنگ در بسیاری از نقاط به ویژه در کاشی ها غیرقابل چشم پوشی است. متاسفانه با وجود اهمیت بسیار زیاد این موضوع، بانک اطلاعاتی مفیدی در این خصوص وجود ندارد. عدم وجود اطلاعات کافی در این زمینه روند ترمیم و بازسازی را دچار چالش کرده و در مواردی ترمیم اساسی را دچار مشکل می‌کند. امروزه برخی بازسازی ها، رنگ بخش مرمت شده با سایر قسمت ها و بدنه اصلی بنا متفاوت است که شکست کامل فرایند مرمت را در پی خواهد داشت.
پژوهشگاه رنگ در راستای ماموریت مصوب و کمک به توسعه و پیشرفت حوزه فرهنگ و هنر و حفظ پیشینه تاریخی و فرهنگی ایران اسلامی، از توانمندی‌های اعضا هیات علمی خود بهره برده و برای اولین بار مبادرت به تهیه بانک اطلاعاتی در خصوص مواد و ترکیبات شیمیایی لعاب های رنگی کاشی های دوره صفویه نموده است. دکتر قاسمی عضو هیات علمی پژوهشگاه رنگ به عنوان سرپرست پروژه پسا دکترا به این مهم مشغول شدند و ضمن همکاری با سازمان میراث فرهنگی به دستاوردهای چشمگیری دست یافتند.
دکتر جواد فهیم دانش آموخته دوره دکترا از پژوهشگاه مواد و انرژی و دکتر حسینی زری عضو هیات علمی پژوهشگاه رنگ به عنوان همکاران طرح در این پروژه همکاری موثری داشته اند. به گفته دکتر قاسمی سرپرست این پروژه، ، رنگ های مورد استفاده در ابنیه ایرانی تنوع بسیار زیادی داشته اما بخش اصلی این رنگ ها عموما سبز-آبی می باشد. در این پروژه نمونه های مورد بررسی از مسجد شاه عبدالعظیم حسنی و گنبد سلطانیه انتخاب شد. تحقیقات نشان داد که رنگ های به کار رفته در این سازه‌ها دارای سابقه طولانی و گسترده بوده و به ترکیب سبز آبی مصری مرتبط می شود.
برای اولین بار در ایران مشخص شد که با اضافه کردن ترکیبات مواد معدنی، تنوع رنگی مناسب و قابل قیاسی با نمونه های باستانی به دست می آید. دکتر قاسمی عنوان نمودند که مهمترین دستاورد این پروژه، ایجاد پایه ای برای تهیه بانک اطلاعاتی جامع از جنس و ترکیب شیمیایی مواد به کار رفته در لعاب های رنگی به ویژه در کاشی های دوره صفویه می باشد. این بانک اطلاعاتی برای ترمیم و بازسازی ابنیه تاریخی اهمیت بسیاری دارد و سازمان میراث فرهنگی بهره بردار اصلی این اطلاعات خواهد بود. از طرفی توجه به این نکته ضروری است که در کنار بازسازی های بناهای تاریخی ورود طرح و رنگ های سنتی در شهرسازی می تواند به پویاسازی فرهنگ ایرانی- اسلامی، ایجاد نشاط در زندگی روزمره مردم و زیباسازی محیط های شهری کمک کند. بنابراین نتایج این طرح می‌تواند در تسهیل ساخت و تولید علمی کاشی و سرامیک های سنتی و کاربرد آن در شهرسازی مدرن با الهام از گذشته بسیار موثر باشد.